Vinh quy bái tổ

Dân tộc ta vốn có truyền thống hiếu học. Nhân dân ta quý trọng và tôn vinh những người học giỏi, đỗ đạt cao. Bức chạm gỗ Vinh quy bái tổ ở Đình Đại Phùng thể hiện ý thức tốt đẹp ấy.

Bức chạm được nghệ nhân tạo tác ở vị trí cao, phía bên phải gian giữa ngôi đình. Một đám rước quan Nghè về làng sau kì thi chiếm bảng khôi nguyên. Dân làng nô nức đón mừng ca ngợi ông tiến sỹ: Người đi trước múa rồng dẹp đám, miệng hò la. Người thứ hai vác cờ, đóng khố bước chân phấn khởi vui mừng. Người thứ ba mặc áo dài, ôm cây đàn đáy, (cây đàn quen thuộc của hát ca trù). Sau đấy ông tiến sỹ cưỡi trên mình con ngựa, nét mặt quan tâm khoa tươi rạng, tay phe phảy quạt chào đón mọi người. Con ngựa cũng như lồng lên mừng ông tiến sĩ. Ta nghe như có tiếng nhạc ngựa rung lên làm uốn cong những sóng lụa trên đường. Niềm hứng khởi của hội rước càng hào hứng khi người vác lọng vừa dâng lên che mát đầu quan Nghè. Ở  mảng trên của đám rước là phường hát đón chào. Một người cầm sênh tiền vừa đi vừa gõ nhịp. Một cô gái tay xòe quạt, miệng hát ca. Một anh ngồi bắt chân chữ ngũ, vỗ tay như vỗ trống bồng. Điểm xuyết trên nền bức trạm là hoa lá, rồng bay phượng múa, như có gió thổi mây bay. Tất cả đều hân hoan mừng làng ta có quan Nghè vinh quy bái tổ. Nghệ nhân không đặc tả con mắt mà đi sâu vào tả kiểu dáng nét mặt, nụ cười, cảnh vật,… Đám rước sống động, từng thớ gỗ như có tâm hồn. Người học giỏi, đỗ cao từ xưa đã được tôn vinh xứng đáng.

Bức chạm "Vinh quy bái tổ", đình Đại Phùng

Ở làng Đại Phùng xưa có dòng họ Tạ nổi danh bốn đời khoa bảng. Ông Tạ Đăng Vọng đỗ đệ tam giáp tiến sỹ năm Chính Hòa (1683) . Ông Tạ Đăng Huân (con ông Vọng) đỗ đệ nhị giáp tiến sỹ (1700). Ông Tạ Đăng Đạo (con ông Huân) đỗ đệ tam giáp đồng tiến sỹ (1760). Ông Tạ Đăng Liêm (con ông Đạo) đỗ tạo sỹ chức quan võ tương đương với hàm tiến sỹ (thời Lê –Trịnh). Hiện nay, sắc phong học vị tiến sỹ của vua Lê vẫn được lưu giữ trong nhà thờ họ Tạ.

Phải chăng người nghệ nhân tạc gỗ xưa thể hiện ông tiến sỹ họ Tạ ngồi trên lưng ngựa về làng trong niềm vui chung của dân làng? Người người náo nức đón mừng ông tiến sỹ vinh quy.

Minh Nhương